De 44-ste president en de EU

De roze wolk, waarop de kersverse Amerikaanse president Barack Hussein Osama de afgelopen maanden leek te zweven is inmiddels wegetrokken en vervangen door de realiteit, die zelfs de machtigste man ter wereld moet aanvaarden. Grote uitdagingen staan hem te wachten nu zijn land in een ongekende economische crisis verkeert. Het lijkt geen twijfel dat de binnelandse problemen van de VS voorlopig alle prioriteit krijgen. 

Desalniettemin hebben poltieke commentatoren en andere deskundologen in de Europese media druk gespeculeerd over de betekenis van de nieuwe Amerikaanse president  voor de EU.  Zijn inspirerende boodschap van hoop en verandering leek zich als een inktvlek over Europa te verspreiden zo rond de verkiezingen afgelopen november. Na alle euforie van de voorbije maanden steekt hier en daar nu toch enige scepsis de kop op en worden de verwachtingen getemperd. Obama zal heus het een en ander kunnen waarmaken, maar tegelijkertijd staat hij voor enorme uitdagingen, die waarschijnlijk het geduld van de Amerikanen en de rest van de wereld zwaar op de proef zullen stellen.

De politiek analiste Ilana Bet-El schrijft op de website van het Britse liberale dagblad The Guardian dat de verkiezing van Obama de EU hopelijk wingt zich actiever op te stellen in de wereldpolitiek. In het tijdperk van de inmiddels afgeserveerde George – wie kent ’m nog – Bush gebruikte de EU haar morele superioriteit als excuus om niets in de wereld te hoeven doen. Obama moet met zijn inspirerende boodschap van hoop en verandering Europa zelfs dwingen om zich niet meer afzijdig te houden van de belangrijkste conflicthaarden op deze aardkloot. Europa moet, kortom, weer een relevante politieke macht worden in de wereld, aldus Bet-El.     

 Tijdens het presidentschap van Bush had Europa juist de mond vol van multilateralisme en  vreedzaam overleg als oplossing voor het conflict. Amerika zou haar status als supermacht misbruiken om gewapenderhand de wereld naar eigen inzicht te hervormen, zo meenden de belangrijkste Europese leiders. Europa pretendeerde daarentegen een vredesduif te zijn. Een weliswaar retorisch begaafde, maar desondanks handelingsonbekwame vredesduif, aldus Bet-El.

Obama neemt met zijn roep om meer internationale samenwerking en diplomatie Europa in feite de wind uit de zeilen. Zo heeft hij enige tijd geleden al aangegeven bereid te zijn om met de vermeende schurkenstaat Iran zonder voorwaarden rond te tafel te willen zitten. Zijn team vormt nu een tegenstander van formaat als het gaat om politiek correcte retoriek. Hij zou wel eens Europa met zij eigen wapens kunnen gaan bestrijden. De stijd om het morele leiderschap, waar de Europeanen zo prat op gingen de voorbij jaren, ligt in ieder geval weer helemaal open. Het is nu aan Europa om zijn pretenties waar te maken, waar het voorheen slechts aan op basis van een zelfbepaalde morele standaard het gedrag van Amerika kon afkeuren.

Ook Paul Nyrop Rasmussen, voorzitter van de Europese Socialistische Partij, betoogt dat de EU zich niet meer achter Busch kan verschuilen als excuus voor het falen van de diplomatie en multilaterale samenwerking. Met Obama in het WItte Huis kan Europa een strategisch partnerschap met de VS aangaan, maar Rasmussen twijfelt of het door conservatieven gedomineerde Europa die stap durft te maken. Europa moet zich door Obama laten inspireren om actie te ondernemen. De wisseling van de wacht in Washington is de ultieme test voor Europa om datgene te kunnen laten zien, waar ze beweert voor te staan.    

Reeds op zijn eerste werkdag heeft Obama zijn woorden over het sluiten van Guantanamo Bay kracht bijgezet, ten einde het bezoedelde imago van Amerika op het terrein van de mensenrechten weer op te poetsen. Een besluit dat door Eurocommissaris voor Justitie Jacques Barrot met luid gejuich is ontvangen, zo meldt EUbusiness . Ook in veel andere landen is zeer postief gereageerd op de eerste stappen van Obama in zijn nieuwe functie.

EUobserver  spreekt over torenhoge verwachting van de nieuwe president, maar voorziet ook een spoedige terugkeer van de harde realiteit. In de relatie tussen de EU en de VS zal het aanpakken van de klimaatsverandering het bindende element moeten vormen. Europa heeft Obama verzocht de transatlantische betrekkingen weer in ere te herstellen na een jarenlange koude wind als gevolg van het Irakbeleid van Bush. Voorzitter van de Europese Commissie Barroso heeft veel hoop gevestigd op Obama als het gaat om het overwinnen grensoverschrijdende uitdagingen als de economische crisis, klimaatsverandering  en het conflict in het Midden-Oosten.

Als de euforie is weggetrokken zullen Rusland, Afghanistan en Iran toch weer de hete hangijzers worden in de relatie tussen de VS en Europa, zo verwachtten commentatoren. Zo heeft Obama al voorzichtig enkele Europese landen om extra hulp in Afghanistan gevraagd. Dit zal een belangrijke toetssteen worden voor de Atlantische betrekkingen, daar het verlengen van de missie in Afganistan gevoelig ligt bij de publieke opinie.           

Ook wordt de vraag gesteld of een Europa, dat naar buiten toe zelden eenheid toont, wel een bruikbare partner is voor Obama. Op het terrein van de klimaatsverandering is dat in ieder geval wel mogelijk, aldus EUobserver. Samen kunnen Europa en Amerika het voorbeeld geven aan de Azitatische reuzen China en India als het gaat om een duurzame toekomst.

Lees ook:Saïd en Caroline gaan voor Obama
Lees ook:Wie is die man?
Lees ook:De baard, maar niet van Sinterklaas
Lees ook:Europa versus Verenigde Staten
Lees ook:De naam is Pronk, Jan Pronk