In de laatste Internationale Spectator - maandblad van het Nederlandse Instituut voor internationale betrekkingen Clingendael - schrijft cultuurhistoricus Thomas von der Dunk, door GeenStijl nog omschreven als kakkineuze opiniemaker en apparatsjik van Wouter Bos’ arbeiderscentrale, over de botsende wereldbeelden van Europa en Amerika.
God's Own Country
Deze wereldbeelden verschillen fundamenteel van elkaar en ook Barack Obama zal waarschijnlijk niet in staat blijken om de kloof te dichten. In het artikel geeft Von der Dunk een aantal ideologische en culturele verklaringen voor het gapende gat tussen de Oude en de Nieuwe Wereld.
Ten eerste is in Amerika de vijandigheid ten opzichte van de staat en de overheid ongekend groot in vergelijking met Europa. Aan de overkant van de Atlantische plas wijzigen beschuldigende vingers meestal in de richting van de federale overheid, als het land in crisis verkeert. Met name de Republikeinse regeringen van eerst Reagan en later vader en zoon Bush hebben van dit diepgewortelde sentiment handig gebruik gemaakt. Mogelijk speelt de aversie ten aanzien van de overheid weer op, als de plannen van Obama om de economische crisis te bezweren op de korte termijn geen resultaten laten zien. In Europa is de afkeer van ’vadertje staat’ in het verleden hooguit tijdelijk geweest. In ieder geval was ze nooit fundamenteel. Ook in Nederland is het vertrouwen in de overheid weer buitengewoon hoog, zo heeft een recent onderzoek uitgewezen.
Ten tweede speelt in de Amerikaanse politiek God een nadrukkelijke rol in de politiek, een fenomeen wat in Europa met veel argwaan wordt begroet. De historicus Maarten van Rossem wist het in de talkshow van Pauw en Witteman onlangs treffend te formuleren: het lijkt soms wel of God in de kelders van het Witte Huis woont. Het seculiere Europa staat in dat opzicht lijnrecht tegenover God’s Own Country, dat in opdracht van het Opperwezen de vrede in de wereld moet handhaven.
Ten derde heeft Amerika een veel sterker natiebesef en zelfbewustzijn dan Europa. Het partiotisme is onlosmakelijk verbonden in met de cultuur. In Europa geld vaderlandsliefde in de regel juist als een vies woord. Von der Dunk geeft hiervoor als verklaring de zwakke verbondenheid met de geboortegrond en de sterke traditie van migratie in Amerika. Het is namelijk een keuze om Amerikaan te zijn, ongeacht op welk continent je wortels liggen. In Europa maakt migratie juist geen deel uit van het natiebesef, hier ben je Nederlander, allochtoon, autochtoon, Fransman, etc. Von der Dunk gaat hier wel geheel voorbij aan de status van Latijns-Amerikaanse arbeidsmigranten, die in de Verenigde Staten vooral worden gezien als indringers en toch echt niet als overtuigde Amerikanen. Het hek aan de grens met Mexico spreekt in dat opzicht boekdelen.
Ten slotte hebben de Amerikanen een compleet andere ethische traditie. In de Amerikaanse retorische en politieke cultuur wordt het Kwaad altijd in absolute termen omschreven. ”Het ééndimensionale zwart-witdenken zit [...] in de Amerikaanse politiek ingebakken”, schrijft Von der Dunk. Werd tijdens de Koude Oorlog de Sovjet-Unie door Reagan nog omschreven als Evil Empire, schuilt de Duivel nu in Teheran en heeft hij handlangers in Pyongyang en elders in het Midden-Oosten en Centraal-Azië. Europeanen hanteren veel minder een onderscheid tussen goed en kwaad, en tonen zelfs begrip voor de motivaties van de ’anderen’. Europa is langs een weg van miljoenen doden door schade en schande wijzer geworden en heeft leren relativeren: hét Kwaad bestaat niet en het heeft daarom ook geen zin dat de bevechten. Amerika heeft geen ervaring met buitenlandse bezetters en is om die reden bevangen door de idee de handhavende natie in de wereld te moeten zijn.
Lees ook:Saïd en Caroline gaan voor Obama
Lees ook:Europese Unie versus Verenigde Staten
Lees ook:De 44-ste president en de EU
Lees ook:Een ondemocratische EU misschien nog niet zo slecht
Lees ook:Vrije markt alleen is maar alleen